باسلام به همه دوستان


شب یلدا، شب پیروزی روشنایی بر تاریکی

ایرانیان کهن یا بهتر بگویم نیاکان ما همواره شاد بودن و خوش زیستن را برگزیده و از افسردگی و سوگواری دوری کرده اند . آنها جشن و سرور را یکی از راه های ستایش و نزدیک شدن به خداوند می دانستند .به همین دلیل جشنهای زیادی از آنها به یادگار داریم که می توان از میان آنها به جشنهای نوروز ، مهرگان ، سده ، چهارشنبه سوری و ... اشاره کرد (البته در طول تاریخ متاسفانه تلاشهای بسیاری جهت افکندن فاصله بین ایرانیان و سنتهای باستانیشان شده و می شود که صد افسوس به ظاهر چندان هم بی تاثیر نبوده و نیستند). یلدا یا چله یکی از این جشنها است که از هفت هزار سال پیش تا کنون هر سال برگزار گشته و حتی در زمان حمله مغولها وترکان نیز ایرانیان به اجرای این مراسم با شکوه را همت گمارده اند ، و این خود نشانه پیوند همیشگی و ناگسستنی ما با نیاکانمان است

پیشینیان ما شب را مظهر تاریکی و تباهی دانسته و همواره سعی می کرده اند با بر افروختن آتش و روشن کردن فضای خانه از نفوذ پلیدی واهریمن جلوگیری کنند.از آنجایی که شب یلدا طولانی ترین شب سال است و تاریکی عرصه را بر نور خورشید و روشنایی تنگ می کند و چون فردا رسد روشنایی بر ظلمت غلبه کرده و روز طولانی تر می شود ، به پاس این پیروزی که آن را تولد دوباره خورشید ( مهر یا میترا ) می دانسته اند ، جشن شادمانی بر پا می داشته اند
یلدا معدل کلمه نوئل از ریشه ناتالیس رومی و به معنای تولد است . این واژه سریانی است و رومیان آن را ناتالیس انویکتوس یا روز تولد مهر شکست ناپذیر می نامیده اند . در مهريشت اوستا آمده است: «مهر از آسمان با هزاران چشم بر ايراني مي نگرد تا دروغي نگويد
ايزد مهر در يكي از شهرهاي خاوري ايران از دوشيزه اي به نام ناهيد زاده شد. پس از مدت اندكي كشور به كيش مهرپرستي گرويد. مهرپرستي از مرزهاي ايران فراتر و به رم رفت. پادشاهان رم به آن گرويدند و دين رسمي رم شد. «يوليانوس» يا «ژوليان» يكي از پادشاهان رومي گروه گروه مردم ترسا را به دين مهر مي كشاند و دعوت مي كرد. هنوز هم نيايش هاي اين شاه رومي با مهر برجاست. «اي پدر در آسمان نيايش مرا بشنو» «يوليانوس» در اين نيايش خدا را پدر مي نامد. اين اسمي بود كه ترسايان به تقليد از مهرپرستان بر خداي خود گذاشتند. روميان سال هاي بسيار تولد مهر و شب چله را جشن مي گرفتند و آن را آغاز سال مي دانستند. حتي پس از گسترش دين مسيحيت، باز كشيشان نتوانستند از گرفتن اين جشن ها جلوگيري كنند و به ناچار مجبور شدند به دروغ اين شب را زادروز تولد عيسي معرفي كنند تا روز 25 دسامبر را به بهانه تولد عيسي جشن بگيرند نه تولد ايزدمهر،‌هنگامي كه به آيين و مراسم مسيحيان در كريسمس نگاه مي كنيم بسياري از نشانه هاي ايراني اين مراسم را در مي يابيم. ايرانيان قديم در شب چله درخت سروي را با دو رشته نوار نقره اي و طلايي مي آراستند. بعدها مسيحيان درخت كاج را به تقليد از مهرپرستان و ايرانيان تزيين كردند. مهر از دوشيزه با كره اي به نام آناهيتا در درون غاري زاده شد كه بعدها مسيحيان عيسي را جايگزين مهر و مريم را جايگزين آناهيتا قرار دادند. يكي ديگر از وام گيري هاي مسيحيان از مهرپرستان، روز مقدس مسيحي يعني يكشنبه است.Sunday به معني روز خورشيد يا مهر است كه روز مقدس مهرپرستان بود. ارنست رنان درباره آيين مهرپرستي گفته است:‌«اگر عيسويت به هنگام گسترش خود بر اثر بيماري مرگ ماري باز مي ايستاد، سراسر جهان به آيين مهر مي گرويد»
آیین شب یلدا یا چله، خوردن آجیل مخصوص ، هندوانه ، انار ، شیرینی و میوه های گوناگون است که همگی جنبه نمادی دارند و نشانه برکت ، تندرستی ، فراوانی و شادکامی هستند . یکی دیگر از آیینهای شب یلدا تفال به دیوان حافظ است . ایرانیان برای دلتنگیهای یکدیگر فال گرفته و بهترینها را برای هم آرزو میکنند . در برخی از نقاط کشور نیز شاهنامه خوانی رواج دارد
آجیل و تنقلات شب یلدا در مناطق مختلف سرزمینمان متفاوت است ولی خوردن هندوانه در همه جای این مرز و بوم مرسوم است ، زیرا بسیاری بر این باورند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر زمستان سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد
در ادامه به نحوه برگزاری یلدا در بعضی از شهرهای کشور عزیزمان اشاره میشود


مردم شیراز در شب یلدا به شب زنده داری می پردازند و بعضی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می کنند. آنها در این شب سفره ای می گسترانند که بی شباهت به سفره هفت سین نوروز نیست و در آن آینه و قاب عکس حضرت علی (ع) را جای می دهند. انواع و افسام آجیل و تنقلاتی چون نخودچی، کشمش، حلوا شکری، رنگینک و خرما و میوه هایی چون انار و به و بخصوص هندوانه خوراکی های این شب را تشکیل می دهند
در آذربایجان مردم هندوانه چله (چیله قارپوزی) می خورند و باور دارند که با خوردن هندوانه لرز و سوز و سرما به تن آنها تاثیری ندارد
در اردبیل رسم است که مردم، چله بزرگ را قسم می دهند که زیاد سخت نگیرد و معمولا گندم برشته (قورقا) و هندوانه و مغز گردو و نخودچی و کشمش می خورند
در گیلان هندوانه را حتما فراهم می کنند و معتقدند که هر کس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. «آوکونوس» یکی دیگر از میوه هایی است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه می شود. در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره می ریزند، خمره را پر از آب می کنند و کمی نمک هم به آن می افزایند و در خم را می بندند و در گوشه ای خارج از هوای گرم اطاق می گذارند. ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می شود. آوکونوس ازگیل در اغلب خانه های گیلان تا بهار آینده یافت می شود و هر وقت هوس کنند ازگیل تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه کش آفتاب می خورند
دکتر محمود روح الامینی روایت جالبی از یلدای مردم کرمان ذکر می کند. بنا به روایت او مردم کرمان تا سحر انتظار می کشند تا از قارون افسانه ای استقبال کنند. قارون در لباس هیزم شکن برای خانواده های فقیر تکه های چوب می آورد. این چوب ها به طلا تبدیل می شوند و برای آن خانواده، ثروت و برکت به همراه می آورند. جمشید کیومرثی مردم شناس زرتشتی درباره یلدا می گوید:« نزد ایرانیان، زمستان به دو چله کوچک و بزرگ تقسیم می شود. چله بزرگ از اول دیماه تا 10 بهمن ماه را در بر می گیرد و از 10 بهمن به بعد را چله کوچک می گویند. یلدا، شب نخست چله بزرگ است. بنا به روایت او زرتشتیان در این شب جشن می گیرند و فدیه می دهند:« فدیه، سفره ای است که در هر خانه گسترده می شود و در آن خوراکی های مرسوم شب یلدا چیده می شود. زرتشتیان در این شب دعایی به نام «نی ید» را می خوانند که دعای شکرانه نعمت است. خوراکی هایی که در این جشن مورد استفاده قرار می گیرند، گوشت و 7 میوه خشک شده خام (لورک) را شامل می شوند
آشوریان ایران نیز در جشن یلدا با سایر اقوام ایرانی شریک هستند. «آلبرت کوچویی» رئیس سابق انجمن آشوریان تهران ضمن تایید این نکته می گوید: ما معتقدیم یلدا، سنت دیرینه آشوری است. یلدا یعنی تولد و آشوری ها معتقدند به دلیل نزدیکی عید میلاد مسیح و شب یلدا، آشوری ها بعد از مسیحیت، یلدا را به عنوان شب تولد مسیح جشن می گرفتند ولی بعدها به علت تغییراتی که در گاهشماری ها پیش آمد و سال های کبیسه را هم محسوب کردند، این تاریخ تغییر کرد و شب یلدا سه روز عقب تر آمد و ما این سال ها در 4 دی ماه میلاد مسیح را جشن می گیریم.وی در ادامه می افزاید: آشوریان نیز در شب یلدا آجیل مشکل گشا می خرند و تا پاسی از شب را به شب نشینی و بگو بخند می گذرانند و در خانواده های تحصیل کرده آشوری تفال با دیوان حافظ نیز رواج دارد


یلدا بر تمامی دوستان فرخنده باد