دره یی سبز با سنت استپانوس

اینجا سرشار است از درختان کهنسال که نمونه اش را در کمتر جایی از ایران می توان پیدا کرد. دره یی بکر در کنار رود ارس به نام دره شام. باید یک مسیر سربالایی را از میان این درختان به سمت بالا حرکت کرد تا به حصار های سنگی و بلندی رسید؛ حصارهایی از قرون گذشته که همچنان استوار بر جا مانده است.در میان این حصارهای سنگی می توان کلیسای قدیمی و سرخ رنگی را دید که به همراه حدود ۲۰ کلیسای دیگر به عنوان نهمین اثر ایران به ثبت جهانی یونسکو رسیده است. کلیسای سنت استپانوس را می توان یکی از زیباترین این کلیساها دانست که با طبیعت بکر پیرامونش فضایی معنوی و آرام بخش را برای هر رهگذری به وجود آورده است.سنت استپانوس یکی از اولین مسیحیانی بود که در سال ۳۶ میلادی در راه مسیحیت سنگسار شد. به همین دلیل نام این کلیسا سنت استپانوس به معنای شهید اول راه مسیحیت گذاشته شد.حصار سنگی که این بنا را در دره شام و در میان درختان احاطه کرده بارویی است بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت استوانه یی سنگی مانند دژهای مستحکم دوره ساسانی و قرون اولیه اسلام. البته هنوز تاریخ دقیق تاسیس کلیسای سنت استپانوس کاملاً مشخص نیست؛ عده یی نوع معماری آن را همزمان با کلیسای تادئوس در قرن چهارم تا ششم هجری قمری می دانند و برخی دیگر آن را به دوره صفویه نسبت می دهند. در میان این دیوارهای سنگی در بزرگ چوبی و آهن کوبی شده یی وجود دارد که می توان از آن به درون این کلیسای مقدس راه پیدا کرد. در ورودی در وسط ضلع غربی تعبیه شده و از آثار نفیس اوایل دوره قاجاریه و احتمالاً زمان عباس میرزاالسلطنه فرزند فتحعلی شاه به شماره می آید.نمای بیرونی کلیسا و بدنه پوشیده شده آن با انواع حجاری ها، طاق نماها، نیم ستون ها و مقرنس کاری های زیبا همراه نقش برجسته هایی که سنگسار کردن استپانوس مقدس، مصلوب شدن و عروج مسیح(ع) و تصویر زیبای او در آغوش حضرت مریم را نشان می دهند، هر چشمی را خیره می کنند. در پایه های طرفین کلیسا و طاق جناغی آن سنگتراش با حجاری های ظریف به کار رفته و نقش برجسته یی از مریم و کودکی عیسی در پیشانی طاق نمای آن به چشم می خورد. حجاری پایه ها و طاق نماها و نیم ستون ها و زنجیره های جوانب و مقرنس کاری ها و تزئینات طاق سردر به قدری بدیع است که بی شک از شاهکارهای هنر حجاری محسوب می شود.یکی از کتیبه های موجود در این بنا به خط فارسی و متفاوت از دیگر کتیبه ها است. کتیبه یی از سنگ ماسه یی سرخ رنگ به خط نستعلیق بر بالای در ورودی و زیر طاق مدخل کلیسا که مورخ به سال ۱۲۴۵ هجری قمری مبنی بر خرید قریه دره شام جلفا توسط عباس میرزا نایب السلطنه فرزند فتحعلیشاه از مجبعلی بیگ نخجوانی به مبلغ سیصد تومان و وقف آن به کلیسای سنت استپانوس است.همچنین صدها سنگ نبشته به زبان ارمنی در داخل و خارج بنا نصب شده است که اگر این سنگ نبشته ها به زبان فارسی ترجمه شود مطمئناً قسمت هایی از تاریخ اقوامی که در این سرزمین می زیسته اند، روشن خواهد شد.در صحن این برج، تعدادی قبر به چشم می خورد که گفته می شود متعلق به افراد سرشناس و بزرگ مسیحی است. همچنین گویا ناقوس برج توسط ایتالیایی ها برای مرمت برده شده اما دیگر به جای اصلی خود برگردانده نشده است.این کلیسا مورد احترام تمام مسیحیان و تقریباً تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری که ساکن ارمنستان هستند، تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان به سنت استپانوس در ۱۹ کیلومتری غرب جلفا در روستای قزل وانک (صعومه قرمز) در این نقطه گردهم می آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به جای آورند.

نویسنده مقاله:مونا قاسمیان